شرح فضیلت‌ها و رذیلت‌های اخلاقی
رذیلت سی و هشتم: زیادهخواهی در تأمین غرائز
در اصطلاح علم اخلاق، «شَرَه» به ملكۀ میل شدید به غرائز و شهوات اطلاق میشود که از رذائل خطرناک است. این صفت شوم، انسان را به كام‌جوئی بیش از حد و غیر معقول، به‌خصوص در شهوت جنسی و شهوت شكم وادار می‌سازد.
میل نامحدود و كنترل نشده به شهوات و غرائز، به‌ویژه شهوت جنسی، خطرها و خسارت‌های فراوانی دارد که ارتکاب اقسام جنایت، دچار شدن به انواع خیانت و بسیاری از تجاوزهای دیگر، از آن جمله‌اند. امیرالمؤمنین% می‌فرمایند: این حرص و زیادهخواهی، بدبختی و ذلّت انسان را در پی دارد:
«الحِرصُ و الشَّرةُ يكسبانِ الشَّقاءَ و الذِّلَّةَ»[1]
راهکار رهایی از این صفت رذیله، آن است که انسان ابتدا فکر خود را کنترل نماید؛ به‌گونه‌ای که تمرکز فکری روی شهوات نداشته باشد و در صورت هجوم افکار پلید، فوراً با تغییر موضع و اشتغال به افکار و کارهای دیگر، خود را از آن افکار آلوده، منصرف سازد. سپس نوبت کنترل رفتار است؛ به‌صورتی که مثلاً در مبارزه با شهوت جنسی، از مشاهدۀ فیلم‌ها، عکس‌ها و صحنه‌های تحریک‌آمیز اجتناب ورزد و به‌طور کلی، زمینۀ تحریک شهوت را از بین ببرد.
ارتباط عاطفی با خدا، اهمیت به نماز، مداومت بر ذکر، انس با قرآن و عترت و نیز شرکت در مجالس دینی و مذهبی و معاشرت با افراد صالح و متّقی نیز در این زمینه تأثیر به‌سزا دارد. چنان‌که تلقین پیامدهای دنیوی و اخروی این رذیله، در رفع یا دست کم سرکوب آن مؤثر خواهد بود.
. تصنیف غرر الحكم، ص 294.
