از قرآن شريف استفاده مىشود كه
راه بهشت از جهنّم مىگذرد و همه مردم بايد آن راه را طى كنند، اگر بهشتى باشند از
جهنّم مىگذرند و سپس به بهشت مىرسند و اگر جهنّمى باشند همانجا مىمانند و
نمىتوانند از جهنّم خارج شوند:
»وَ اِنْ مِنْكُمْ اِلّا
وارِدُها كانَ عَلى رَبِّكَ حَتْماً مَقْضِيّاً ثُمَّ نُنَجِّى الَّذينَ اتَّقَوا
وَ نَذَرُ الظَّالِمينَ فيها جِثِيّاً.» [1]
»و همه شما وارد جهنّم مىشويد،
اين امرى است حتمى و قطعى بر پروردگارت، سپس آنها را كه تقوا پيشه كردند از آن
رهايى مىبخشيم و ستمگران را كه به زانو در آمدهاند در آن رها مىسازيم.»
و به همين جهت، صراط را »پل صراط«، ناميدهاند، گويى پلى
است كه از روى جهنّم مىگذرد. و از آنجا كه آخرت، باطن همين دنياست، صراطِ آنجا
نيز در حقيقت، باطنِ صراطِ دنياست و از اينرو صراط در قيامت در دنيا نيز وجود دارد
و آن، همان «صراط مستقيم» است. قرآن كريم در آيات فراوانى صراط مستقيم را «اسلام»
مىداند:
»وَ اِنَّ هذا صِراطى
مُسْتَقيماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ
سَبيلِهِ.» [2]
»اين راه مستقيم من است از آن
پيروى كنيد و از راههاى پراكنده پيروى نكنيد كه شما را از راه حقّ دور مىسازد.»
و معلوم است كه «صراط مستقيم» داراى دقّت و ظرافتِ بسيار
است يا كوچكترين غفلتى، موجب انحراف انسان شده و غفلت از آن انحراف، به كفر و نفاق
مىانجامد. بنابراين صراط در اين دنيا نيز مثل صراط در آخرت، دقيق و باريك و برنده
و سوزنده است و از اين جهت، بايد براى گذشتن از آن، توجّه، تضرّع، تقوا، تخليه،
تحليه، تجليه و لقاء و داشتن راهنما را شرط اساسى و رستگارى بدانيم.
از آنچه گفته شد، روشن مىشود كه هر كس كه در اين دنيا
صراط مستقيم را با صحّت و سلامت معنوى، طى كند و بر آن راه درست، معتقد و مقيّد
بماند، در روز رستاخيز نيز صراط در جهنّم را با صحّت و سلامت خواهد پيمود و از
آنجا به بهشت الهى خواهيد رسيد و هر كس در اين جهان فانى از صراط مستقيم، منحرف
گردد، در سراى باقى هم بر صراط خواهد لغزيد و چون نمىتواند آن را طى كند، در
جهنّم واقع خواهد شد. و البته طبيعى است كه نوع گذشتن از صراط در قيامت، هم وابسته
به مراتب تقيّد انسانها به صراط در دنيا است. بعضى از آدميان، صراط در روز رستاخيز
را با سرعت بسيار نظير سرعت برق يا سرعت لحظه طى مىكنند چرا كه حسابِ افرادى كه
خود را از قيد و بند نفس و اسارت معصيت رها كردهاند از قيد نفس و اسارت معصيت،
آسان است و بعضى ديگر كه داراى گناهان و نافرمانىهايى هستند، اين مسير را افتان و
خيزان مىروند چرا كه صراط مستقيم در اين جهان را نيز افتان و خيزان پيمودهاند و
بعضى ديگر كه هيچگونه تقيّدى به صراط مستقيم دنيا نداشتهاند در روز قيامت هم صراط
در جهنّم را طى نخواهد كرد و از همانجا در جهنّم واقع خواهد شد.
================
پی‌نوشت‌ها
[1] مریم، 71و72.
[2] انعام، 153.
